Адыгей Республикинче ҫак вӑхӑтра туризмпа ӗҫлекен федераллӑ агентство йӗркеленӗ туристсен наци продуктне тӗнче шайӗнче анлӑ сарас меслетлӗхӗн пӗтӗм Раҫҫей канашлӑвӗ иртет. Чӑваш Енрен те унта пирӗннисем кайнӑ.
Ӗнер канашлӑва уҫнӑ — тӗрлӗ тӳре-шара хӑйсен сӑмахне каланӑ. Ҫавӑн пекех кӑсӑклӑ проектсен хӑтлавӗсене те ирттернӗ. Чӑваш Енрен килнӗ делегатсем «Аслӑ Атӑл ҫулӗ» круиз маршручӗн проектне кӑтартнӑ. Ӑна хатӗрлекенсем ҫак ҫула Вӑтам ӗмӗрхи историпе ҫыхӑнтарнӑ имӗш — ҫак ҫулпа хӑй вӑхӑтӗнче тӗрлӗ тӑрӑхсенчи купсасем ҫӳренӗ, вӑл ҫул Скандинавинчи ҫӗршывсене Хӗвелтухӑҫри патшалӑхсемпе пӗр ҫыхха тӗвӗлеме пултарнӑ. Пирӗн тӑрӑхра вара, темиҫе ҫул пӗрлешнӗ вырӑнта, купсасем каннӑ, ыттисемпе тӗл пулса суту-илӳ тунӑ. «Аслӑ Атӑл ҫулӗ» круиз маршрутне «Этникӑлла Чӑваш Ен» туристсен кану кластерне те кӗртнӗ.
Пушкӑртстанри Стерлӗ (Стерлитамак) хулинче яллӑ вырӑнсенче вырнаҫнӑ вӗренӳ учрежденийӗсем хушшинче футболла выляссипе Пӗтӗм Раҫҫейри ӑмӑрту иртет. Унта 13–15 ҫулсенчи ҫамрӑксем вӑй виҫеҫҫӗ.
Пушкӑртстанри, Тутартсанри, Дагестанри, Ҫурҫӗр Осетинчи, Мӑкшӑри, Ӗремпур, Курган, Ярославль, Чулхула, Челепи облаҫӗсенчи ушкӑнсемпе пӗрлех чӑваш яшӗсем те тупӑшӗҫ. Кун пирки республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви Пушкӑртстанри Ял хуҫалӑх министерстви хыпарлани тӑрӑх пӗлтерет. Хӑш шкулти ачасем хутшӑнни пирки, шел те, асӑнман...
Республикӑн транспорт тытӑмне 2013–2020-мӗш ҫулсенче аталантарасси ҫинчен калакан программа проектне ӑна хатӗрленӗ ведомствӑна — Транспорт министерствине — ҫӗнетме тавӑрса панӑ. Кун пирки Regnum информагентство пӗлтерет. Проекта Правительтво ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ.
Чӑваш Енӗн премьер-министрӗ Иван Моторин Трансмин хатӗрленӗ проект хальхи вӑхӑтпа килӗшсе тӑмасть тата ӑна ҫиелтен хатӗрленӗ тесе палӑртнӑ иккен. Унта хӑш-пӗр тӗп самантсене пӑхса хӑварман иккен. Сӑмахран, Чӑваш Ен урлӑ пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑс ҫулӗ тӑвассине, Глонасс тытӑмне аталантарассине, тума палӑртакан газ заправкисене, уйрӑм ҫынсен автотранспортне шута илмен иккен.
Транспорт министрӗ Михаил Янковский палӑртнӑ тӑрӑх, 2021 ҫул пуҫламӑшӗ тӗлне 85,3 километр автоҫула юсамалла тата ҫӗнетмелле, ялсемпе хуласенчи урамсене вара — 107,7 километр.
Программӑна асӑрхаттарусене тӗпе хурса ҫӗнетӗҫ.
Нумай ӗҫ пурнӑҫлакан центрсене кӑҫал туса пӗтермелле-мӗн. Ҫапла вара вӗсен шучӗ 25-пе танлашмалла. Унта уйрӑм ҫынсене кӑна мар, предприяти-организацие те пулӑшу кӳмелле.
Паянхи куна илсен, ун пек центрсене 21 уҫнӑ. Вӗсенче кашнинчех «пӗр чӳрече» текен меслетпе ӗҫлеҫҫӗ. Ансатрах каласан, пӗр-пӗр ӗҫе тӑвас тесен темиҫе тӗрлӗ организацие чупса ҫӳремелле мар, мӗнпур документа пӗр вырӑнта йышӑнаҫҫӗ. Кирлӗ справка таврашне хӑйсемех кирлӗ тытӑмран ыйтса илеҫҫӗ.
Нумай ӗҫ пурнӑҫлакан центрсем, Чӑваш Енӗн экномика министрӗ Алексей Табаков пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗрлӗ тапхӑрпа пурнӑҫланать иккен. Пӗрремӗшӗн вӑхӑтӗнче уйрӑм ҫынсене пулӑшу кӳрессине мала кӑларнӑ пулсан, каярах, 2015 ҫултан пуҫласа, усламҫӑсемпе предприятисене те туллин пулӑшма тытӑнӗҫ. Сӑмахран, ҫӗр лаптӑкӗ илес ыйтупа, лицензи тата аккредитаци тухассипе.
«Выртан каска мӑкланнӑ, ҫӳрен каска якалнӑ», — теме юрататчӗ хӑй вӑхӑтӗнче кукамай. Ун чух самани урӑхларахчӗ те ялти мӗнпур арҫын вырӑнти ял хуҫалӑх предприятийӗнче ӗҫлетчӗ, хӗрарӑмӗсем вара — е фермӑра, е хирте. Сенӗк-кӗреҫе йӑтса ҫӳресси ман валли мар тесе ӗҫ тиркекенсем те пурччӗ-ха, паллах. Хӑшӗсем (сӑмахӑм хамӑр тӑрӑхрисем, Шупашкар районӗсем пирки пырать) ҫӗвӗҫ пулса тӑрӑшнине астӑватӑп. Паян йӑлт урӑхла — арӗ-арӑмӗ ҫичӗ ютра тӑрӑшать. Ҫапла-ҫапла. Хӗрарӑмӗсем те ачисене кукамӑш-асламӑшӗсемпе пӑрахсах Мускавалла е ытти хуланалла тапса сикеҫҫӗ. «Пыл сӗрнӗ-им унта?» — тесе каланине хайхисем кӑмӑлсӑрланса йышӑнаҫҫӗ. «Ялта ӑҫта ӗҫлемелле? 5 пин укҫашӑн-и?» — касса татаҫҫӗ ун йышшисем туххӑмрах.
Официаллӑ цифрӑсем тӑрӑх ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енри 453 ҫын ют региона тухса кайнӑ. Халӑха ӗҫпе тивӗҫтеркен служба 9 тӑрӑхри 15 организаципе килӗшӳ тунӑ-мӗн. Ҫав шутра Мускав хулипе облаҫӗ, Чулхула, Волгоград, Амур, Воронеж облаҫӗсем, Тутар, Саха республикисем, Чукотка автономи округӗ пур.
Тӗрӗссипе калас пулсан, ҫичӗ юта ҫӳрекенсем тата та йышлӑ-ха.
Чӑваш Енри строительсем ҫичӗ ютра вӑтамран 35 пин тенкӗ ӗҫлесе илеҫҫӗ иккен.
Ҫитес кану кунӗсенче Шупашкар хулинче хӑвӑрт утас енпе чемпионат тата Раҫҫей ӑмартӑвӗ иртет. Унта хутшӑнма Раҫҫейрен, Колумбирен, Казахстанран, Беларуссинчен пӗтӗмпе 300 спортсмен килсе ҫитет.
Ӑмӑрту йӗркине 60 арбитр тытса пырӗ, вӗсем хушшинче ют ҫӗршыв арбитрӗсем те пулӗҫ. Ӑмӑрту пӗтӗмлетӗве тӑрӑх Мускаври тӗнче шайӗнчи ҫӑмӑл атлетика чемпионачӗ, Хусанти ҫуллахи универсиада, Европа тата тӗнче первенстви валли наци командисене йӗркелӗҫ.
Чӑваш Республикинчен ӑмӑртӑва тӳрех икӗ ушкӑн хутшӑнать — старта 41 спортсмен тухӗ. Спорт уявне вара паян 11 сехетре хула кӳлмекӗ хӗрринче уҫрӗҫ. Хамӑр ентешсене эпир ӑнӑҫу сунатпӑр — лайӑх кӑтарусем кӑтартса пысӑкрах ҫитӗнӳсем тума ҫул уҫмалла пултӑр!
Паянхи куна Чӑваш Енри пурӑнма юрӑхсӑр ҫурт-йӗр 157 пин ытла тӑваткал метр шутланать. Вӗсенче 12 пин ҫын пурӑнать.
2013–2015 ҫулсенче республикӑра нумай хваттерлӗ 822 юрӑхсӑр ҫурта пӑсма палӑртнӑ. Ку ӗҫе вара ятарлӑ программа тӑрӑх ирттерӗҫ.
Ҫапла вара республикӑра 4 810 ҫемьене ҫӗнӗ пурӑнмалли кил-ҫуртпа тивӗҫтермелле пулать. Ҫак ӗҫсене йӗркелеме 4 573 млн. тенкӗ уйӑрса панӑ имӗш. Хӑш-пӗр юрӑхсӑр ҫурта кӑҫалах пӑсма палӑртнӑ.
Чӑваш Енӗн Минстрой пуҫлӑхӗ пӗлтернӗ тӑрӑх кӑҫалхи ҫул вӗҫлениччен 245 пурӑнмалли ҫуртран 1 414 ҫемье (ку 3 500 ытла ҫын) ҫӗнӗ кил-ҫурта куҫӗ. Ҫак ӗҫе ӑнӑҫлӑ вӗҫлеме кӑҫал 1 364,7 млн. тенкӗ уйӑрса панӑ.
Ҫапла тума Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн черетлӗ ларӑвӗнче йышӑннӑ. «Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ предпринимателӗ» хисеплӗ ята парасси пирки йышӑну тӑвиччен «халӑх тарҫисем» хӗрсех тавлашнӑ-мӗн. «Regnum» информаци агентстви хыпарланӑ тӑрӑх, усламҫӑсене хавхалантарассипе хавхалантармасси пирки ҫур сехете яхӑн сӳтсе явнӑ.
Ытти регионта ҫук хисеплӗ ята кама тата мӗне кура парӗҫ, усламҫӑсене, тен, уҫӑ кӑмӑллӑхшӑн е налук нумай тӳленӗшӗн чысласан тӗрӗсрех пулмӗ-и текенсем те тупӑннӑ иккен. «Хисепе тивӗҫлисем пур. Анчах вӗсем наградӑсемпе хисеплӗ ятсене илмесӗр юлаҫҫӗ», — тесе ӑнлантарнӑ Чӑваш Ен Пуҫлӑхӗн Администрацийӗн ертӳҫи Александр Иванов.
Саккун проектне икӗ вулавпа пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн уншӑн 34 депутат сасӑланӑ, пилӗккӗн хирӗҫ пулнӑ, иккӗн тытӑнса тӑнӑ.
Ҫу уйӑхӗн 30–31-мӗшӗсенче Чӑваш Енре Пушкӑртстан культурин кунӗсем иртмелле. Кун пирки Культура министерствинче паян иртнӗ пресс-конференцире тӗплӗн каласа кӑтартнӑ. Культура кунӗсене ирттернӗ ҫӗре Пушкӑртстан Республикин Пуҫлӑхӗ Рустэм Хамитов килсе ҫитмелле.
Мероприятие кӗҫнерникун Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче официаллӑ майпа уҫӗҫ. Вӑл вӑхӑтра харӑсах темиҫе курав йӗркелеме палӑртнӑ. Сӑмахран, Пушкӑртстанӑн Наци музейӗн фондӗнчи «Пушкӑрт халӑхӗн пурлӑх культури» экспозицисемпе паллашма май килӗ. Е тата «Пушкӑртстан — Евразин ахахӗ» фотоӗҫсен куравӗ те пухӑннисене кӑсӑклантарасса шанаҫҫӗ. Унтах алӗҫ ӑстисен япалисене тата пушкӑртсен кӗнекисене туянма май килӗ.
Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче те курав ӗҫлӗ. Наци библиотекине вара пушкӑрт писателӗсем килсе ҫитӗҫ. Театр ӳнерне кӑмӑллакансем валли те ырӑ хыпар пур — Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Мустай Карим ячӗллӗ Ҫамрӑксен театрӗн «Радость нашего дома» спектакльне кӑтартӗҫ.
Кашни ҫулах ҫуллахи кунсем тӗлнеллӗ Сӑвӑсен йышӗ ӳссех пырать. Вара ҫынсен ҫулӗ ҫине те вӗсем ытларах лекме пуҫлаҫҫӗ. Сывлӑха сиен кӳрессипе те шиклентереҫҫӗ ҫак пӗчӗк кӑпшанкӑсем — хӑшӗ-пӗри этеме хӑрушӑ чир-чӗрпе ертме пултарать иккен.
Чӑваш Енӗн Роспотребнадзор ӗҫченӗсем сӑвӑссемпе ҫыхӑннӑ лару-тӑрӑва сыхласах тӑраҫҫӗ. Вара вӗсем палӑртнӑ тӑрӑх кӑҫал ҫак кунсем тӗлнеллӗ сӑвӑс ҫыртнӑ ҫынсен йышӗ 30 яхӑн ҫитнӗ.
Эпир пурӑнакан таврара йывӑр чирсене саракансем ҫук пулин те ҫапах асӑрханни пӑсмасть.
— Сывлӑха самаях хавшатакан чир-чӗрсенчен хӑталас тесессӗн вӑрмансене, парксене, йывӑҫ-курӑклӑ вырӑнсенче самаях ӳт-пӗвӗ лайӑх сыхлакан, пуҫа хуплакан хулӑн ҫи-пуҫ тӑхӑнса каймалла, — асӑрхаттарать Чӑваш Енӗн Роспотребнадзор пуҫлӑхӗ Михаил Смирнов.
Канма тухакан ҫынсене сӑвӑссенчен хӑтӑлтарас тӗллевсемпе паянхи кун вӑрман лаптӑкӗсенче дезинсекцилес ӗҫ пырать — ку вӑл чир-чӗртен те, ытти пӑтӑрмахсенчен те сыхлама тивӗҫ.
-0.7 °C